وزارت نیرو آب فروشی می‌کند؟
از هشدار بحران آب به مرحله بحران رسیدیم و این چالش خاموش و بی‌توجهی مسئولان سبب شده که پرونده آب از دیپلماسی وارد تنش شود.
مساله آب به باور بسیاری از کارشناسان نه تنها چالش اصلی ایران بلکه اغلب کشورهای جهان است و این چالش خاموش و عدم توجه دولت‌ها به حق آبه سایر سرزمین‌ها حتی می‌تواند منجر به تنش‌های جدی و حتی جنگ‌های نظامی بین کشورها در سالهای آینده شود. اما پیش از این کشورها و نظام‌های سیاسی قصد دارند تا بهره وری در برداشت از منابع آبی را افزایش دهند و سیاست صرفه‌جویی را تا حد توان در پیش بگیرند و اگر این سیاست منجر به تامین نیازهای آنها نشود می‌تواند وارد مناقشات آب شوند و پرونده آب را از آرشیو دیپلماسی وارد آرشیو مناقشه و یا شاید تنش و جنگ کنند.
شواهد نشان می‌دهد که تلاش‌ها در کشور ما برای افزایش بهره‌وری در حوزه آب‌های شیرین و صرفه‌جویی در این خصوص بسیار اندک است. دولت‌ها سالهاست توجهی به قوانینی مانند تامین 85 درصد هزینه‌های آبیاری قطره ای نمی‌کنند اما در عین حال بودجه کافی برای پروژه‌های انتقال آب دارند. بودجه‌های میلیاردی برای احیای دریاچه ارومیه و تالاب‌های مهم کشور اختصاص می‌دهند اما از برداشت آب‌های زیرزمینی جلوگیری نمی‌کنند و در برابر آنها سد احداث می‌کنند. همه اینها به همراه ده‌ها رفتار متناقض و برخورد سلیقه ای دیگر، تنها نشان دهنده این است که آب به عنوان مهمترن عنصر زندگی و تمدن هیچ مدیریت واحدی در کشور ندارد.
نکته حائز اهمیت این است که ما از مرحله «هشدار برای بحران آب» عبور کرده‌ایم و وارد مرحله بحران شده ایم و متولیان و بهره‌برداران این عنصر حیاتی که وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو محسوب می‌شوند، هیچ هماهنگی مشخصی برای بهبود حکمرانی در خصوص آب ندارند. در این باره با دو عضو کمیسیون انرژی و کشاورزی در مجلس گفتگو شد. دیدگاه‌های حسین حسین زاده، عضو کمیسیون انرژی و جلال محمودزاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس باوجود تشابهات، تفاوت‌هایی نیز دارد که نشان دهنده نمایندگی دو طیف فکری موجود در کشور در خصوص بحث آب است.
ریل گذاری نادرست حوزه آب از قبل از انقلاب آغاز شد
حسین حسین زاده، عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی رکنا، تصریح کرد: یک ریل گذاری نامناسبی در حوزه آب در ایران از قبل از انقلاب وجود داشت که نمونه آن استقرار صنایع در مرکز کشور بود که مناطق خشکی محسوب می‌شود.
وی افزود: این ریل گذاری نادرست و عدم توجه دولت‌ها به مساله آب به عنوان یک موضوع کارشناسی و علمی باعث شده است که نیازمند انتقال آب از دریا به مناطق مرکزی باشیم.
می توان از 90 درصد آب برای مصرف صنایع استفاده کرد
عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی بیان کرد: می‌توان از این مقدار آبی که انتقال پیدا می‌کند 10 درصد از آن را برای آب شرب شیرین سازی کرد و باقی را برای مصرف صنایع در نظر بگیریم و این تنها راه ما است.
حسین زاده تاکید کرد: نزولات جوی هم این میزان هدر رفت را تامین نمی‌کند و همه اینها باعث می‌شود ما به لحاظ آبی در وضعیت چالشی قرار بگیریم و این برای آینده کشور مناسب نیست.
بیش از 80 درصد آب شیرین کشور در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود
وی یادآور شد: رقمی بیش از 80 درصد آب شیرین در کشور در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود که این نیازمند مدیریت ویژه است و جهادکشاورزی در این خصوص طی سالیان متمادی بسیار ضعیف عمل کرده است.
واحدهای تولیدی را نمی‌توان به دلیل کمبود آب تعطیل کرد
عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: متاسفانه نوع نگاه مدیریتی در حوزه‌های مختلف بخصوص آب نگاه سطحی و روزمره بوده و نگاه عمیقی نبوده است اما به صورت ویژه در خصوص آب تمامی دولت‌ها سیاسی عمل کرده اند و هیچ توجهی به قوانین بالادستی از جمله آمایش سرزمین نکرده است.
مجلس نقش نظارتی خود در حوزه آب را درست انجام نمی‌دهد
حسین زاده ادامه داد: ایرادی که اکنون به مجلس وارد می‌شود که چرا نقش نظارتی خود را در خصوص عمل نکردن دولت‌ها به قوانین بالادستی به درستی انجام نمی‌دهد، ایراد درستی نیست زیرا اکنون بسیاری از مردم در این صنایع و مراکز مشغول کار و فعالیت هستند و نمی‌توان آنها را تعطیل کرد.
وی اظهار کرد: به طور مثال چندین پتروشیمی در مرکز کشور وجود دارد که خوراک را از عسلویه دریافت می‌کند آن را تبدیل به محصول می‌کند و دوباره به عسلویه ارسال می‌کند تا صادرات آن از آنجا صورت گیرد و این کار را کسی انجام می‌دهد که باید بر این مساله نظارت داشته باشد و در حقیقت بر علیه قوانین بالادستی در حوزه آب عمل می‌کنند. شما چگونه انتظار نظارت دارید؟
عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: ما متاسفانه در این زمینه شاهد یک نگاه جزیره ای، برخورد سیاسی، نداشتن برنامه منسجم و استفاده نکردن از متخصصین و درگیر روزمرگی شدن هستیم و آسیب اصلی برای ما از این ناحیه است.
اقدامات وزارت نیرو در دولت فعلی در حوزه آب قابل تقدیر است
حسین زاده بیان داشت: وزارت نیرو در حوزه آب در دولت فعلی اقدامات قابل تقدیری انجام داده است و با وجود همه مشکلات تاکنون نه تنها هیچ شهری بلکه هیچ روستای بدون آب نیست و پروژه هایی که بیش از 13 سال بر روی زمین مانده بود در این دولت به اتمام رسید .
وی افزود: قسمت اعظم درخواست‌ها در تمامی استان‌ها در سفرهای رییس جمهور در طی سالهای اخیر به دو بخش تقسیم می‌شود، آب و جاده که جاده را می‌توان در بین مسائل با اولویت درجه دو تقسیم بندی کرد اما مساله یک مساله کاملا جدی و اولویت دار است.
باید یک عزم ملی و نگاه اصولی به مساله آب در کشور داشته باشیم
عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: باید یک عزم ملی و نگاه اصولی به مساله آب در کشور داشته باشیم و عدم توجه جدی به این مساله می‌تواند ما را با چالش‌های جدی در آینده روبه رو کند.
حسین زاده از برنامه ریزی برای ورود شرکت‌های خصوصی برای تامین آب در نقاط مختلف کشور خبر داد و تاکید کرد: این اقدامات در قالب قراردادهای BO و از طریق واگذاری‌های دولتی توسط پیمانکاران بخش خصوصی می‌تواند انجام گیرد.
عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: دولت باید جذابیت هایی را به وجود بیاورد تا شرکت‌های خصوصی هم در کنار شرکت‌های دولتی بتواند وارد این پروژه‌ها شود تا بتوانیم مشکلات موجود در استان‌ها را حل کرد.
10 درصد تعهد دولت برای توسعه آبیاری قطره ای در برنامه ششم محقق شده است
همچنین در این خصوص جلال محمودزاده، عضو کمیسیون کشاورزی ، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی رکنا، اظهار داشت: بخشی از مشکلات در این حوزه مربوط به تغییرات اقلیمی است اما واقعیت این است که ما حتی تلاشی برای مدیریت منابع موجود نداشته ایم به طور مثال در برنامه ششم توسعه دولت‌ها موظف بودند سالانه 600 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی را که به صورت سنتی آبیاری می‌کردند مجهز به آبیاری قطره ای کند که در طول برنامه کل رقم به 3 میلیون هکتار می‌رسد و اکنون شاهد این هستیم که تنها 10 درصد آن اجرا شده است.
وی افزود: بر اساس قانون دولت‌ها موظف هستند 85 درصد هزینه تجهیز زمین‌های کشاورزی به آبیاری مدرن را در داخل کشور به غیر از مناطق مرزی تامین کنند و در مناطق مرزی نیز مکلف به تامین هزینه 100 درصدی هستند که متاسفانه تاکنون بخش بسیار اندکی از این میزان محقق شده است.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که چرا همزمان پروژه انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی انجام می‌گیرد اما تامین هزینه آبیاری قطره ای زمین‌های کشاورزی انجام نمی‌شود؟ بیان کرد: ما برای این مساله حتی بودجه سالیانه نیز تعیین می‌کنیم اما دولت‌ها در این خصوص عملکرد قابل دفاعی ندارند.
محمودزاده با اشاره به اینکه دولت بودجه را در مواردی هزینه می‌کند که دارای اولویت نیست، تصریح کرد: ما در حوزه دریاچه ارومیه در یک وضعیت تاسف باری قرار داریم و پایاب سد‌های حوزه دریاچه ارومیه در بیش از 80 درصد موارد از آبیاری قطره ای برخوردار نیست.
وی بیان کرد: آب برای ما بسیار مهم است و اگر بتوانیم صرفه‌جویی در زمینه آب کشاورزی را از میزان 65 درصد به 35 درصد برسانیم می‌توانیم آب را تا میزان 30 درصد صرفه‌جویی کنیم و آن را برای آیندگان نگه داریم.
دولت درک درستی از مساله آب ندارد
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: دولت به لحاظ قانونی می‌تواند در بخش صرفه‌جویی سرمایه گذاری کند اما واقعیت این است که اولویت دولت اصلا آب نیست و آنها درک درستی از این مساله ندارند. زیرا سالهاست کشاورزان سعی دارند که از این تسهیلات استفاده کنند اما دولت‌ها همکاری در این زمینه با کشاورزان ندارد.
محمودزاده اضافه کرد: دولت یازدهم و دوازدهم توجه خوبی نسبت به آبیاری قطره ای داشت اما دولت فعلی این توجه را ندارد و در دو سال گذشته توجه به این مساله در حد صفر کاهش یافته است و دلیل این کار این است که دولت سیزدهم اولویت‌های دیگری برای خود تعریف کرده است.
وی تاکید کرد: اولویت‌بندی دولت فعلی در بخش کشاورزی توجه به تامین نهاده‌ها و پرداخت حق گندم است در حالیکه دولت می‌تواند حتی از پروژه‌های دیگر صرف‌نظر کند و اقداماتی اساسی در حوزه آب انجام دهد که یکی از آنها توجه به سرمایه‌گذاری در حوزه آبیاری قطره ای است.
این نماینده مجلس با تاکید بر اینکه جهاد کشاورزی تاکنون نتوانسته برنامه‌های الگوی کشت بر اساس اقلیم را عملی کند، افزود: ما در بخشی از موارد نیازمند پروژه‌های انتقال آب هستیم اما این نباید تبدیل به روالی در تمامی استان‌ها شود.
تهران در شرایط فوق بحرانی فرونشست زمین
محمودزاده به بحران فرونشست‌ها به دلیل برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی اشاره کرد و گفت: ما در تهران سالانه 8 سانتی متر فرونشست داریم که این می‌تواند در آینده ما را با بحران جدی رو به رو کند.
وزارت نیرو آب فروشی می‌کند
وی بیان داشت: برداشت غیرمجاز از چاه مجاز و برداشت غیرمجاز از چاه غیرمجاز اتفاقی است که نابودی منابع آب‌های زیرزمنی ما را به دنبال داشته و مقصر اصلی این مساله وزارت نیرو است زیرا این مجموعه باید بر روی چاه‌ها کنتور نصب می‌کرد و این کار را در طی سالیان گذشته انجام نداده است.
این نماینده مجلس افزود: این جا سوال پیش می‌آید که وزارت نیرو چرا این کار را انجام نمی‌دهد؟ و پاسخ این است که وزارت نیرو در حال آب فروشی در این مناطق است چون سال گذشته این وزارتخانه اعلام کرد که برداشت‌های غیر مجاز را با دو برابر تعرفه محاسبه خواهد کرد و این یعنی آب فروشی.
دولت تمایلی به اجرای پروژه‌های منطبق با آمایش سرزمین در خصوص آب ندارد
محمودزاده تاکید کرد: دولت تمایلی به اجرای پروژه‌های منطبق با آمایش سرزمین در خصوص آب ندارد زیرا اجرای این پروژه‌ها منجر به کاهش درآمد دولت می‌شود و این آینده روشنی را برای ما رقم نخواهد زد.
وی گفت: همین آبیاری مدرنی که اکنون در ایران انجام می‌گیرد در کل دنیا منسوخ شده است و ما برای برخورداری از آن با مدیران دولتی دچار چالش شده ایم و این بسیار درد آور است.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی یادآور شد: توصیف واقعی از تمامی این وضعیتی که در حال تشریح آن هستیم این است که ادامه دار بودن این روند به معنی خالی شدن روستاها از سکنه و گسترش شهر نشینی و همچنین نیاز بیش از حد به واردات محصولات کشاورزی در ایران خواهد بود و این کاملا با اهداف توسعه ای و استراتژیک کشور ما در تضاد است و در حقیقت ما را به سمت سیاهی و نابودی می‌برد.